Τεχνικές συμβουλές για σωστή άρθρωση και μελωδία στην ψαλτική

Πέραν της εκμάθησης της Βυζαντινής Μουσικής η οποία είναι σαφώς το θεμέλιο για τη σωστή εκτέλεση της Ψαλτικής, θεωρούμε ότι είναι ιδιαιτέρως σημαντική και η σωστή εκτέλεση των κομματιών όσον αφορά την τεχνική και την τοποθέτηση της φωνής. Πολλοί ψάλτες καταφεύγουν και σε μαθήματα φωνητικής για να επιτύχουν κάτι τέτοιο, εμείς εδώ θα αρκεστούμε σε κάποιες απλές συμβουλές τις οποίες μπορεί να ακολουθήσει ώστε να βελτιωθεί σε αυτόν τον τομέα.

Το πρώτο πράγμα το οποίο είναι πολύ σημαντικό στην εξάσκηση της ψαλτικής είναι η σωστή στάση του σώματος. Εδώ να τονίσουμε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό να συμβεί αν κάποιος έχει συνηθίσει επί χρόνια σε λάθος στάση του σώματος. Πέραν της όποιας προσπάθειας, βοηθά αρκετά η  γυμναστική – ιδίως το μονόζυγο – αλλά και όποιες ασκήσεις βοηθούν στη σωστή στάση του σώματος γενικότερα και αυτό μετέπειτα να μεταφερθεί και στην Ψαλτική. Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να πούμε πάντως ότι ο κορμός πρέπει να είναι σε ίσος, το στήθος ελαφρά να γέρνει προς τα έξω και το κεφάλι να είναι ευθυγραμμισμένο και να μην γέρνει προς τα πάνω όπως κάνουν πολλοί συνήθως. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι και στη φώνηση – όπως άλλωστε και στην εκτέλεση κάθε μουσικού οργάνου – το σώμα πρέπει να είναι χαλαρό και να μην υπάρχει πίεση η οποία θα προκαλέσει αργά ή γρήγορα τραυματισμούς. Όπως είπαμε πάντως και προηγουμένως, ένας ειδικός μπορεί καλύτερα να καθοδηγήσει κάποιον στο πώς θα επιτύχει κάτι τέτοιο στην πράξη ιδίως όταν υπάρχει χρόνιο πρόβλημα.

Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί ακόμα και στη σωστή άρθρωση των φθόγγων. Τα φωνήεντα πρέπει να ακούγονται καθαρά και να είναι γεμάτα και όχι κούφια, να αποφεύγεται γενικά η ρινοφωνία η οποία αλλοιώνει τους φθόγγους και κουράζει τη φωνή, τα σύμφωνα δεν πρέπει να έχουν ήχο ενώ πάση θυσία πρέπει να αποφεύγεται η έντονη εκφορά του γράμματος σίγμα και του ρο πράγμα το οποίο είναι δυσάρεστο στον ακροατή. Σε γενικές γραμμές, η τοποθέτηση της φωνής στην ψαλτική, αν και έχει μία διαφοροποίηση, προσιδιάζει στην καθημερινή ομιλία του ανθρώπου και όχι σε θεατρικού ή συναισθηματικού τύπου ερμηνείες όπως στο κλασικό τραγούδι ή στο λαϊκό τραγούδι. Πάντοτε πρέπει η Ψαλτική ως Θεία Τέχνη να διέπεται από ιεροπρέπεια και σοβαρότητα.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο στην εξάσκηση της ψαλτικής είναι η σωστή και η καλή αναπνοή. Σίγουρα υπάρχουν αρκετές τεχνικές τις οποίες μπορούν να διδάξουν οι ειδικοί δάσκαλοι, αλλά εμείς θα πούμε κάποιες βασικές αρχές. Πρώτον, είναι πολύ σημαντικό η εισπνοή να γίνεται από τη μύτη και η εκπνοή από το στόμα και η όλη διαδικασία να γίνεται από το διάφραγμα χαμηλά στην κοιλιά και όχι από το στήθος. Στην καλή αναπνοή παίζει ρόλο και η καλή φυσική κατάσταση και εδώ βοηθά σημαντικά και η αερόβια γυμναστική αλλά και η γυμναστική με αντιστάσεις (βάρη) για καλύτερη αντοχή. Όλα αυτά σε συνδυασμό με σωστή και προσεγμένη διατροφή ώστε γενικά να μην υπάρχουν περιττά βάρη τα οποία επιβαρύνουν και την αναπνοή αλλά και την αντοχή στο ψάλλειν. Αξίζει εδώ να τονίσουμε ότι όσο κάποιος είναι σε νεαρή ηλικία, ίσως οι επιβαρύνσεις να μην είναι πολύ εμφανείς· όσο όμως περνούν τα χρόνια, τα προβλήματα γίνονται εμφανέστερα και δυσκολεύουν ιδιαίτερα και στην εξάσκηση της Ψαλτικής αλλά και γενικότερα στη ζωή του ανθρώπου.

Τέλος, η σωστή εξάσκηση της Ψαλτικής είτε στη μελέτη είτε στο Αναλόγιο προϋποθέτει οπωσδήποτε ηρεμία και αυτοσυγκέντρωση. Εκτέλεση της μουσικής με άγχος, νευρικές κινήσεις και κάθε είδους περισπασμό δεν νοείται. Όπως ένας αθλητής την ώρα του αγώνα αλλά και της προπόνησης πρέπει να είναι απόλυτα συγκεντρωμένος στον στόχο του και σε ό,τι κάνει, έτσι και ο ψάλλων δεν πρέπει να σκορπίζει τον νου του σε οτιδήποτε άλλο και να μην τον επηρεάζει αρνητικά, οτιδήποτε και αν συμβαίνει, στη σωστή και συνεπή εκτέλεση των μελών. Αν δεν υπάρχει αυτή η προϋπόθεση, όλα τα παραπάνω τα οποία αναφέρθηκαν δεν μπορούν να γίνουν όπως πρέπει.

Όπως φάνηκε από τις παραπάνω επισημάνσεις, η Ψαλτική εκτός από τέχνη είναι και τεχνική και απαιτεί μια καθολική προσέγγιση κατά τη μελέτη αλλά και την εκτέλεση δίνοντας έμφαση τόσο στη σωματική όσο και την ψυχική κατάσταση του ανθρώπου εκείνη τη στιγμή αλλά και γενικότερα. Η διαδικασία αυτή απαιτεί προσήλωση και σοβαρότητα και πρέπει να δίνεται σημασία στις τεχνικές λεπτομέρειες ώστε η εκτέλεσή της να είναι άρτια και να προκαλεί ακουστική αλλά και πνευματική τέρψη στον πιστό ο οποίος καλείται να προσευχηθεί και να συμμετάσχει στη Θεία Λατρεία.