Το Σύντομο Ειρμολογικό Μέλος και η χρήση του στη λατρεία

Ένα από τα είδη μελοποιίας της Βυζαντινής Μουσικής είναι και το Σύντομο Ειρμολογικό. Ουσιαστικά πρόκειται για το είδος πάνω στο οποίο ψάλλονται τα τροπάρια των Κανόνων τα οποία και ακολουθούν το μετρικό και μουσικό πρότυπο του Ειρμού, δηλαδή του εναρκτηρίου τροπαρίου κάθε Ωδής του Κανόνα. Το είδος αυτό είναι συλλαβικό, δηλαδή σε κάθε συλλαβή του ποιητικού κειμένου αντιστοιχεί ένας μουσικός χρόνος ενώ ψάλλεται κατά κύριο λόγο σε γοργή χρονική αγωγή.

Εκτός από τα τροπάρια των Κανόνων, σε αυτό το είδος μελοποιίας ψάλλονται και άλλα είδη τροπαρίων όπως τα σύντομα Στιχηρά Προσόμοια του Εσπερινού και του Όρθρου σε όλους τους ήχους, τροπάρια για τις εορτές όλου του χρόνου τα οποία ακολουθούν ομοίως ένα συγκεκριμένο μετρικό και μουσικό πρότυπο το οποίο αποκαλείται Πρόλογος καθώς και τα Καθίσματα του Όρθρου, επίσης Προσόμοια τα οποία ψάλλονται μετά τη στιχολόγηση των Καθισμάτων του Ψαλτηρίου (η στιχολόγηση αυτή πλέον στις ενορίες για λόγους συντομίας έχει καταργηθεί), τα Σύντομα Αναστάσιμα Στιχηρά Ιδιόμελα της Οκτωήχου όπως έχουν καταγραφεί στο Αναστασιματάριο, τα Απολυτίκια των εορτών, τα Κοντάκια, οι Μακαρισμοί, οι Τιμιωτέρες και οι Σύντομες Δοξολογίες.

Αξίζει πάντως να σημειώσουμε ότι πλέον στις περισσότερες ενορίες καθώς για λόγους συντομίας η ψαλμώδηση των Κανόνων έχει περικοπεί δραστικά, οι Καταβασίες, δηλαδή το τροπάριο το οποίο αποτελεί την κατακλείδα κάθε Ωδής του Κανόνα και κατά τις οποίες κατά την τάξη οι χοροί κατέβαιναν από το Αναλόγιο και τις έψαλλαν στο κέντρο του ναού, πλέον λέγονται χωριστά από τον Κανόνα μετά το Συναξάριο και πριν τη στιχολόγηση της Θ΄ Ωδής. Η ψαλμωδία του γίνεται κατά κύριο λόγο στο Σύντομο Ειρμολογικό Μέλος και όχι στο Αργό κατά την παλαιότερη τάξη και σε μία μέτρια χρονική αγωγή και όχι στη γοργή αγωγή των τροπαρίων του Κανόνα.

Παρακάτω μπορείτε να ακούσετε το playlist μας με όλες τις σύντομες καταβασίες από το ειρμολόγιο του Ιωάννη Πρωτοψάλτου.
| Ερμηνεύει ο κ. Διονύσιος Σταματόπουλος – Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής του Ωδείου Σωτηροπούλου και Λαμπαδάριος του Ιερού Ναού Αγίας Βαρβάρας Πατρών