Η Κοίμηση της Θεοτόκου μέσα από την Υμνογραφία της Εορτής

Στις 15 Αυγούστου κάθε έτους η Εκκλησία μας εορτάζει περίλαμπρα την Κοίμηση της Θεοτόκου καθώς και την εις ουρανούς Μετάσταση τής Μητέρας του Θεού. Οι πληροφορίες για τη συγκεκριμένη εορτή – την οποία πολλοί αποκαλούν και Πάσχα του Καλοκαιριού – δεν έρχονται μέσα από την Αγία Γραφή αλλά από την απόκρυφη παράδοση, δηλαδή κείμενα τα οποία δεν ανήκουν στον επίσημο κανόνα της Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά από τα οποία πολλές φορές αντλούμε πληροφορίες για γεγονότα τα οποία δεν αναφέρονται στα επίσημα βιβλία. Στο παρόν άρθρο θα δούμε με επιλογές από τους ύμνους της εορτής πώς εξυμνείται το γεγονός αυτό και πού δίνουν έμφαση οι Υμνογράφοι.

Με ένα προσφιλές λογοτεχνικό σχήμα στη Βυζαντινή Υμνογραφία, την αντίθεση, οι υμνογράφοι εκφράζουν τον θαυμασμό για το ότι η μητέρα του Θεού φεύγει από αυτήν τη ζωή· «Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος! ἡ πηγὴ τῆς ζωῆς, ἐν μνημείῳ τίθεται» ενώ τονίζεται ότι ο τάφος αυτός γίνεται κλίμακα (σκάλα) προς τον ουρανό· «καῖ κλῖμαξ πρὸς οὐρανὸν ὁ τάφος γίνεται».

Με έντονα γλαφυρό τρόπο αποτυπώνεται η διήγηση ότι ένα σύννεφο συγκέντρωσε όλους τους Αποστόλους από τα πέρατα της γης όπου μετέφεραν το κήρυγμα του Ευαγγελίου ώστε να συμμετάσχουν στην εξόδιο ακολουθία της Παναγίας· «Θεαρχίῳ νεύματι πάντοθεν οἱ θεοφόροι Ἀπόστολοι ὑπὸ νεφῶν μεταρσίως αἰρόμενοι» και πάλι «νεφέλαι τοὺς ἀποστόλους αἰθερίους διήρπαζον καὶ κοσμικῶς διεσπαρμένους ὁμοχώρους παρέστησαν».

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αντίδραση των Αγγέλων οι οποίοι ένιωθαν δέος με την άνοδο αυτής που γέννησε τον Δημιουργό όλων στα ουράνια και διέταζαν να ανοίξουν οι πύλες του ουρανού για να την υποδεχθούν· «Ὕπερθεν δὲ… τῶν ἀγγέλων δυνάμεις, τὸ θαῦμα ἐκπληττόμεναι… ἔλεγον· Ἄρατε ὑμῶν τὰς πύλας καὶ ὑποδέξασθε τὴν τεκοῦσαν, τὸν οὐρανοῦ καὶ γῆς ποιητήν».

Με άκρως περιγραφικό τρόπο δίνεται και το ότι ο ίδιος ο αναληφθείς εις τους ουρανούς Κύριος παραλαμβάνει τη Μητέρα Του· «ἐν ταῖς χερσὶ τοῦς ἑαυτῆς Υἱοῦ καὶ Δεσπότου, ἐνδόξως καὶ ὑπὲρ λογον μετατίθεται» όπως άλλωστε αποτυπώνεται και στη βυζαντινή εικόνα της εορτής.

Δεν παραλείπεται ακόμα και η εκ Θεού τιμωρία με το κόψιμο τού χεριού του Ιουδαίου ο οποίος την ώρα της ταφής προσπάθησε να αγγίξει με ιερόσυλη διάθεση το άγιο λείψανο της Παναγίας· «Ὑπέφθασε χερσί, ταῖς ὑβριστικαῖς τοῦ αύθάδους, τομὴν ἡ δίκη ἐπάξασα».

Φυσικά, σε πολλές περιπτώσεις δεν παραλείπουν οι Υμνογράφοι να πουν ότι η Παναγία είναι αυτή για την οποία μίλησαν οι Προφήτες ότι θα πραγματοποιήσει το έργο της σωτηρίας του ανθρώπου· «ἀναβόησον Δαυΐδ, τίς ἡ παροῦσα Ἑορτή; Ἣν ἀνύμνησα φησίν, ἐν τῷ βιβλίῳ τῶν Ψαλμῶν, ὡς θυγατέρα θεόπαιδα καὶ Παρθένον» και πάλι· «Ὄντως σε ὡς φαεινὴν λυχνίαν, ἀΰλου πυρός, θυμιατήριον θείου χρυσέου ἄνθρακος… στάμνον ῥάβδον τε πλάκα θεόγραφον, κιβωτὸν ἁγίαν, τράπεζαν Ἄρτου ζωής».

Τέλος, η ίδια η υπόσχεση της Παναγίας ότι δεν θα παύσει μέχρι συντελείας του κόσμου να προσεύχεται στον Υιό της για τους ανθρώπους και για τη σωτηρία του κόσμου, μεταφέρεται με έξοχα ποιητικό τρόπο σε αρκετά τροπάρια· «ᾧ καὶ πρεσβεύει ἀδιαλείπτως, δωρηθῆναι τῇ οἰκουμένῃ εἰρήνην καὶ τὸ μέγα ἔλεος» και πάλι «ἣν καὶ ἡμεῖς, σὺν αὐτοῖς προσκυνοῦμεν, ὡς πρεσβεύουσαν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν». Η μεγάλη αυτή και αρχαιότατη Εορτή του Δεκαπενταυγούστου βρίθει υπέροχων τροπαρίων, πολλά εκ των οποίων χάνονται μάλιστα στα βάθη των αιώνων και τα οποία με ποιητικότητα, ευαισθησία αλλά και θεολογική ακρίβεια αποτυπώνουν στο σύνολό του το νόημα της ημέρας. Είναι σημαντικό να παρακολουθήσουμε με προσοχή και να βιώσουμε τα γεγονότα με τον τρόπο που τα παρουσιάζει η Εκκλησία και να υμνήσουμε όλοι με ένα στόμα και μία ψυχή αλλά κυρίως με έργα μετανοίας, μαζί με τους Αποστόλους και τους Αγγέλους εγκωμιαστικούς ύμνους για την Παναγία, τη μητέρα του Θεού, τη μητέρα όλων μας.